Świadek zdarzenia może podać lek ratujący życie – nowelizacja ustawy o PRM z 7 maja 2025 r.

Na czym polega zmiana?

Dotychczas przepisy ograniczały możliwość stosowania leków tylko do personelu medycznego lub przeszkolonych osób, np. ratowników. Nowelizacja otwiera jednak drogę do legalnego wykorzystania leków przez każdą osobę udzielającą pierwszej pomocy, jeśli:

– lek znajduje się na miejscu zdarzenia (np. należy do poszkodowanego),

– jest dopuszczony do obrotu w Polsce,

– a jego użycie może zapobiec ciężkim skutkom zdrowotnym lub śmierci.

Zmiana ta została wprowadzona przez rozszerzenie definicji pierwszej pomocy – od teraz obejmuje ona także stosowanie produktów leczniczych, a nie tylko czynności takich jak masaż serca czy tamowanie krwotoku.:

[art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym]

pierwsza pomoc – zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych, systemów i zestawów zabiegowych, w rozumieniu przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Dz. Urz. UE L 117 z 05.05.2017, str. 1, z późn. zm.), oraz produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jakie leki można podać?

Nowe przepisy nie tworzą zamkniętego katalogu leków, ale praktyka i rekomendacje medyczne wskazują, że chodzi przede wszystkim o:

  1.  ADRENALINA W AUTOWSTRZYKIWACZU – stosowana w przypadku wstrząsu anafilaktycznego (np. po użądleniu przez owada lub spożyciu alergenu).

Podawana domięśniowo w przednioboczną cześć uda (mięsień czworogłowy uda).

Kiedy podajemy:

– kiedy pacjent ma trudności w oddychaniu,

– wystąpił obrzęk ust i języka I świśczący oddech,

– utrata przytomności.

  • GLUKAGON (ampułkostrykawka w przypadku braku przytomności) oraz

GLUKOZA W PŁYNIE do picia u przytomnego pacjenta – ratujący życie przy ciężkiej hipoglikemii u osób z cukrzycą,

Podawany domięśniowo w przednioboczną cześć uda (mięsień czworogłowy uda).

Kiedy podajemy:

– spadek glukozy we krwi,

  • – brak możliwości przyjęcia cukru w przypadku utraty przytomności.
  • MIDAZOLAM LUB DIAZEPAM – używane w celu przerwania silnego napadu padaczkowego.

Podawany donosowo w spray’u bądź we wlewce doodbytniczej.

Kiedy podajemy:

  • napad drgawek.
  • ASPIRYNA (KWAS ACETYLOSALICYLOWY) – może zmniejszyć skutki zawału serca, o ile nie ma przeciwwskazań zdrowotnych.

Podawany doustnie.

Kiedy podajemy:

  • Podejrzenie zawału mięśnia sercowego,
  • Silny ból zamostkowy,

Przeciwwskazanie: UCZULENIE NA LEK LUB JEGO SKŁADNIKI.

  • SALBUTAMOL (VENTOLIN) – podawany w napadzie astmy oskrzelowej.

Podawany wziewnie -pompki do inhalacji (2 wdechy)

Kiedy podajemy:

  • Pacjent chorujący na astmę oskrzelową z zaostrzeniem choroby: świsty, duszność, trudności w oddychaniu.
  • NALOKSON (Narcan, spray donosowy lub ampułkostrzykawka) – przedawkowanie opioidów.

Podawany donosowo w formie spray;u bądź domięśniowo w formie zastrzyku.

Kiedy podajemy:

  • Podejrzenie zatrucia narkotykami.
  • Brak oddechu, zwężone źrenice.

Wszystkie te leki muszą pochodzić z legalnego źródła i być dostępne na miejscu zdarzenia. Przykładem może być sytuacja, gdy poszkodowany nosi przy sobie EpiPen (autowstrzykiwacz z adrenaliną) – świadek może go wtedy użyć, nawet bez wcześniejszego przeszkolenia medycznego.

Kto może podać lek?

Nowe przepisy dotyczą każdej osoby znajdującej się na miejscu zdarzenia – nie tylko medyków. Kluczowe są:

– działanie w dobrej wierze,

– uzasadnione podejrzenie zagrożenia życia lub zdrowia,

– oraz dostępność leku na miejscu.

Nowelizacja nie oznacza, że świadek ma obowiązek noszenia przy sobie leków – lecz jeśli poszkodowany ma je ze sobą, można ich użyć zgodnie z ich przeznaczeniem.

Ochrona prawna dla pomagającego

Ustawa wyraźnie wspiera osoby podejmujące działania ratunkowe. Jeśli świadek działa               w celu ratowania życia lub zdrowia – a więc w tzw. stanie wyższej konieczności – nie ponosi odpowiedzialności karnej za ewentualne skutki, o ile działał rozważnie i w dobrej wierze. Dodatkowe zabezpieczenie stanowi art. 26 Kodeksu Karnego.

Co się zmienia w szkołach i przedszkolach?

Jednym z praktycznych efektów nowelizacji jest rezygnacja z konieczności uzyskiwania pisemnych zgód od rodziców na podawanie leków ratujących życie w placówkach edukacyjnych i żłobkach. Oznacza to, że nauczyciel lub opiekun może podać np. adrenalinę uczniowi z alergią, jeśli sytuacja tego wymaga.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z maja 2025 roku to krok milowy w ułatwianiu skutecznej pomocy przedmedycznej. Daje realne narzędzia do ratowania życia tam, gdzie liczą się sekundy – zanim dotrze zespół ratownictwa medycznego. Wiedza o tym, jakie leki można podać i jak to zrobić, powinna stać się częścią podstawowego przeszkolenia z pierwszej pomocy.